Doktor Faustus

U Doktoru Faustusu je došlo do prave „provale istorije u manovo umetničko ostvarenje. Neposrednije nego u bilo kojoj drugoj njegovoj pripovedačkoj tvorevini predmet spisateljske igre iz koje nastaje književni svet romana tu su i aktuelno zbivanje čiji je pisac svedok i sudeonik i ono što je pripremajući ga ovom zbivanju prethodilo kao i dalja prošlost sa svojim figurama i simbolima delotvornim u prikazivanoj sadašnjici tako što se viđenje i tumačenje te prošlosti čitaocu neposredno daju preko naratora koji piše životopis svoga prijatelja ali i fantomski-neuhvatljivo kao ponovljene crte predaka na licima savremenika koji se ne vide uvek niti je svako kada da ih prepozna. Ni u jednom svom pripovedačkom delu nije Man tako eksplicitan kad je reč o istorijskom zbivanju kao u Doktoru Faustusu ali u isti mah ni u jednom drugom delu ne zavisi njegovo razumevanje u tolikoj meri od sposobnosti da se prate aluzije podrazumevani nedorečeni i poludorečeni sadržaji niti su šifre kojima se pisac služi tako složene. Doktor Faustus slika epohalno finale koje predstavlja nacional-socijalizam u nemačkoj i Drugi svetski rat i njegovo približavanje viđeno pre svega iz perspektive reprezentativne sudbine umetnika a onda i kroz preplitanje drugih građanskih sudbina. Problem sa kojim se Toman Man suočava od svojih početaka: umetnik je među drugim ljudima usamljenik iako njegovo delo treba da bude njegovo obraćanje njima - dobija ovde najzaoštreniji vid i bitno povesni smisao.Dragan Stojanovih"