Hermogenove i Priscijanove pripremne vežbe za besednike

U ovoj studiji autor saradnik na Odeljenju za klasične nauke Filozofskog fakulteta u Beogradu pokušava da izvede izvesne zaključke o njenoj osnovnoj temi - odnosu između dvojice pisaca retoričkih priručnika: Hermogena na helenskoj i Priscijana na rimskoj strani. Hermogenova Prouocuastcata i Priscijanova RgaeehegsNatta sagledana su u komparativnom svetlu budući da je njihov odnos - odnos uzora i podražavaoca. U kojoj meri je taj odnos blizak pokazano je kontrastiranjem svake od pripremnih vežbi ponaosob kod obojice pisaca kao i njihovim povremenim upoređivanjem s odgovarajućim poglavljima kod ostalih sastav-ljača priručnika ovog tipa.Kad je reč o Hermogenu vidi se posebno mesto koje njegovo delo zauzima u okviru tradicije retoričkih priručnika kao i to koje su sve njegove specifičnosti u odnosu na ostale „progimnazmatičare" a naročito u odnosu na Teona kao jednog od rodonačelnika ovog „žanra". Konačno možda i najvažnije ukazano je na speci-fičan uticaj koji je ovo delo izvršilo na teoretičare besedniš-tva i pisce u potonjim epohama evropske književnosti prevashodno u Vizantiji.Što se Priscijanovog dela tiče radi se o nastojanju koje bi se sudeći po samom sadržaju moglo podvesti pod kategoriju stva-ralačkog podražavanja tako čestog u antičkoj književnosti. Pris-cijan se naime ne zadovoljava samo time da prevede Hermogena nego i primere preuzete od grčkih autora zamenjuje rimskim pri-merima pa na latinski prevodi čak i citate grčkih pesnika. Inače značaj Priscijanovih RgeehegsIatta sastoji se u tome što su ona kao dopuna njegove gramatike prenosila elemente grčke retoričke teorije u latinski Srednji vek. Sa kulturno-istorijskog stanovišta zanimljivo je to što je Priscijan bez podozrivosti preuzeo mitološki ukras iz svog paganskog uzora a to je bilo moguće samo u vizantijskom kulturnom krugu; taj postupak je Priscijan pružio kao mogućnost Srednjem veku na Zapadu. Vrednost njegovog prevoda leži još u tome što je ova verzija Hermogenovog dela bila jedina dostupna na Zapadu tokom gotovo hiljadu godina.