Istorija Rusije

...Ruska država u doba prevlasti Kijeva kao njene prestonice t. j. od kraja IX pa do druge polovine XII stoleća obuhvatala je veći deo istočno-evropske ravnice. Basen Dnjepra izuzimajući njegov južni deo i sviju njegovih glavnih pritoka basen gornje i srednjezapadne Dvine gornjeg i srednje-južnog Buga i Dnjestra gornjih zapadnog Buga i Sana (pritoka Visle) gornjeg Njemena gornje Volge gornje i srednje Oke najzad jezera Iljmena i Pskovskog i delimično Ladoškog i Oneškog -to je bilo rusko državno zemljište. Granice ove zemlje nisu bile određene; one su se kolebale i menjale na jugu u stepama prema rezultatima borbe sa nomadima (Pečenjezima kasnije Polovcima ili Kumanima) na zapadu u vezi sa odnosima sa Poljacima koji druge polovine X stoleća stvaraju sebi državu; dalje na severu prema litvanskim i donekle finskim plemenima. Sve se ovo zemljište sa neodređenim granicama delilo na više autonomnih zemalja ili pokrajina: novgorodsku polocku smoljensku černjigovsku kijevsku volinsku galičku turovo-pinsku perejaslavsku suzdaljsko-rostovsku muromo-rjazansku. Daleko van predela ovih zemalja nalazila se blizu ušća Kubana mala ruska naseobina Tamatarha ili Tmutarakan. Svaka zemlja imala je središnji grad i sporedne zavisne gradove koji su se na ruskome jeziku zvali prigorod?. Kijev pak kao stoni grad velikog kneza kasnije još i mitropolita bio je mati svima ruskim gradovima". Stanovništvo ruske države bilo je većinom slovensko. Plemenski nazivi postepeno iščezavaju još se pamte a neki i upotrebljavaju u XII stoleću. Slovensko stanovništvo prima rusko ime koje je iz početka označavalo odrede Varega-Normana zatim mešovitu vareško-slovensku grupu stanovništva koja se bavila ratom trgovinom i donekle upravom zemaljskom. Kasnije je ceo narod primio rusko ime. Pored toga svako se pleme obeležavalo još i po svojoj pokrajini odnosno po njenom glavnom gradu tako da su se ljudi obično zvali Kijevljani Novgoroci Pskovići i t. d. Pored Slovena bilo je puno finskih elemenata koji su se postepeno pretapali u Slovene utičući na njih ali su dugo čuvali svoju narodnost tako da su njihovi ostaci preživeli duga stoleća pa se još i sada mogu naći po nekim mestima Rusije. Od hazarskih vremena ostale su na ruskom jugu kolonije židova; od njih je kijevska bila mnogobrojna i uticajna. Normanski došljaci takozvani Varezi dosta su se brzo pretapali u Slovene i iščezavali među njima. Bilo je puno i drugih došljaka naročito odonda otkada se razvila velika država sa međunarodnim političkim i ekonomskim vezama. Dokumentima je utvrđen boravak u Rusiji Grka Južnih i Zapadnih Slovena Nemaca Franaka Jermena Arapa. Većina stanovništva bavila se zemljoradnjom razume se primitivnom uz to stočarstvom lovom i pčelarstvom ali je i gradski život - trgovina industrija i zanati - bio jako razvijen mnogo jače nego što se obično misli. Razume se da nemamo nikakve statistike ali podaci koje nam pružaju savremeni pisci i ostaci materijalne kulture koje je skupila i protumačila moderna arheologija svedoče ipak o veoma intenzivnom razvitku trgovine ne samo tranzitne nego i uvozno-izvozne sa severnom i srednjom Evropom Balkanskim Poluoostrvom i (do sredine XI stoleća) Malom Azijom najzad sa srednjim Istokom u Aziji kao i sa krajevima s jedne i druge strane planinskog lanca Urala. Mreža trgovačkih puteva poglavito vodenih spoljašnjih i unutrašnjih bila je dovoljno gusta. Iz početka su iz Rusije izvozili gotovo samo sirovine: krzno vosak med hleb; od stoke konje; i uz to vrlo mnogo roblja. Kasnije razvija se naročito u Kijevu domaća industrija. Umesto jednostavnog građenja drvenih dosta primitivnih zgrada javlja se po glavnim gradovima građevinarstvo koje se služi kamenom i izvodi velike građevine u prvom redu crkve i kneževske dvorove po uputama stranih majstora sa velikim troškovima i sa upotrebom mnogobrojne radne snage..."