Jedan nijedan i sto hiljada

Jedan nijedan i sto hiljada poslednji Pirandelov roman kao i mnoga druga Pirandelova dela najpre je objavljen u novinama a tek 1926. štampana je knjiga. Bez ikakvog ustezanja možemo tvrditi da se u ovom delu u potpunosti mogu sagledati Pirandelovi filozofski stavovi. Glavni junak ovog romana Vitanđelo Moskarda u sebe je upio sve likove iz romana i pripovedaka slavnog sicilijanskog pisca. Ovaj roman savršene forme i nesavršenog sadržaja upoznaje nas sa likom čija je svest o sebi svakako najviša u celom Pirandelovom opusu. Vitanđelo Moskarda otkriva da mu se nos malo krivi na jednu stranu. Ta banalna konstatacija sitne fizičke mane polako ga dovodi do saznanja da ga drugi ljudi vide i prosuđuju na najrazličitije načine da na njega gledaju iz „sto hiljada“ međusobno nepomirljivih perspektiva. Zbog toga pokušava da otkrije objektivnu predstavu. Počinje da se ponaša drugačije i da čini neočekivane stvari uvidevši da se i slika koju su drugi imali o njemu menja. I dok se Vitanđelo bori da iz sebe istera tog stranca razvoj događaja vodi ga ka tragičnom kraju. No da li je zaista na pomolu tragedija ili će Vitanđelo doživeti oslobođenje?